De regering vertrouwt mij niet
Het PGB als casus
Gisteren de presentatie gezien van de voornemens van het kabinet om het aantal PGB’s terug te dringen. Reden: een groei van 23 procent per jaar. Oorzaak: verdringing van de vrijwillige, onbekostigde ondersteuning door via PGB betaald werk. De ondersteuning wordt in enkele jaren naar de gemeente geleid: via de Wmo. ‘We nemen de tijd en doen het zorgvuldig’, maar dit soort van groei kunnen we niet hebben – aldus de nationale Tom Poes op kordate toon.
Laat ik de retoriek van de ministerpresident eens onderzoeken vanuit mijn eigen ervaring, vanuit het ‘cliëntenperspectief’. De afgelopen drie jaar zijn mijn twee ouders drie jaar ouder geworden. Mijn vader moest worden opgenomen in een verpleeghuis – de zorg werd te veel voor zijn vrouw (mijn ouders zijn gescheiden). Hij wordt dagelijks bezocht door zijn echtgenote en wekelijks door zijn kinderen. Drie jaar geleden kwam het aanvragen van een PGB zelfs niet bij ons op. Pas later werd dat idee geopperd. Maar de weg terug vanuit het tehuis naar een zelf-georganiseerde thuissituatie is niet begaanbaar.
Bij mijn moeder werden vorig jaar de gevolgen van Alzheimer zichtbaar. Daarom werd thuiszorg ingeschakeld. Gezien de slechte kwaliteit van die zorg overwogen wij een PGB en het inschakelen van een vaste door ons zelf ingehuurde kracht. Een veel goedkopere oplossing overigens. Helaas viel ze, brak ze haar heup, kon niet meer terug naar haar flat. Ze gaat nu naar een verzorgingshuis.
In het gezin van mijn ouders zijn de kosten van de zorg dramatisch gestegen en met een beetje pech waren de kosten voor een PGB ook aanmerkelijk toegenomen. Doch dat is helaas niet gelukt… anders zouden de kosten voor ons gezin in ieder geval veel minder zijn geweest.
Moet ik mij als zoon schuldig voelen? Of moet ik de buren en de vrienden van vader en moeder verwijten maken? Of zouden wij een door ongeluk getroffen maar sociaal toch uitzonderlijk voorbeeldig gezin zijn? Ik geloof er niks van. Onze situatie is niet zo bijzonder. Ons gezin is niet zo asociaal of juist zo bijzonder sociaal. En de kans dat we een PGB hadden aangevraagd is toegenomen. Maar blijft klein en als dat wel was gelukt, zou dat een geweldige reductie van de kosten van de zorg hebben opgeleverd.
Tegen de achtergrond van mijn ervaring kijk eens nog een keer naar de presentatie en de retoriek van de plannen van dit kabinet.
Dan constateer ik:
Rutte meldt in zijn presentatie niet de vergrijzing als oorzaak van de groei van het PGB. Hij noemt niet het feit dat PGB-houders hun zorg veel goedkoper inkopen dan een professionele instelling kan waarmaken. Je zou kunnen zeggen dat een PGB-houder zelf de managementkosten uitspaart en als kritische inkoper de kwaliteit en de kosten in de hand houdt. Hoe zou zonder PGB de groei van de totale kosten van de zorg zijn uitgepakt? Rutte meldt slechts de verdringing van de inzet van vrijwilligers – de suggestie is dat zulks in 90% van de gevallen zou optreden. Een apert onjuist en boosaardig vertekenend beeld. Of heeft hij toch harde cijfers in de achterzak?
Het ontbreken van die cijfers en de wazigheid van de plannen getuigt overigens meer van de wens om stemming te maken tegen het PGB dan iets anders… de zwarte piet wordt voorgesorteerd richting individuele burgers en gemeenten.
Rutte negeert de overweging dat het zelf voeren van de regie over je eigen huishouding een belangrijke factor is bij de kwaliteit van mijn bestaan. Mijn moeders grootste klacht is ‘ik voel me zo afhankelijk en waardeloos’. Mijn vader is intussen te dement voor dergelijke reflecties. Ik ken PGB-houders die trots zijn op hun prestatie om tegen de verdrukking van lijf en leden in, het eigen leven optimaal te regelen.
Laat ik vanuit dit perspectief en vanuit de opvatting dat je de mens wel kan vertrouwen eens oordelen over deze maatregelen en over het kabinet dat de maatregelen neemt:
1. De maatregel is niet gericht op kostenreductie, maar op beheersing. Een wezenlijk verschil. Was de maatregel gericht op echte kostenreductie dan zou het PGB als (enig) instrument van de kritische consument creatiever worden ingezet. Dit kabinet heeft kennelijk niet de creativiteit om anders dan met beperkende maatregelen om te gaan met het PGB. Voor die creativiteit is ook een positieve visie op de verhouding tussen overheid, markt, middenveld en mens nodig. We zien een negatief verhaal: mensen maken misbruik…
2. De marktwerking in de zorg is nu een institutionele markt van verzekeraars, aanbieders, onder de regulerende regie van de overheid. De scherprechter van een koopkrachtige, kwaliteitsbewuste cliënt ontbreekt – een voorwaarde voor innovatie en kostenreductie. Het feitelijke verwijderen van het PGB als factor van belang uit dit systeem getuigt van gebrek aan visie op marktwerking en van achterdocht tegen de werking van de consumentenmarkt. En van een keuze voor de kant van de instituties tegen de kracht van het individu en zijn verbanden.
3. De maatregel getuigt van miskenning van zelfregie en eigen verantwoordelijkheid als voorwaarde voor een menselijk bestaan. Het miskent de kracht van mensen en zet mensen met makke in de hoek van de zielepieten die een last voor de samenleving zijn. De maatregel getuigt van een volledig ontbreken van politiek bestuurlijk en moreel besef bij dit kabinet. Mensen zijn in de ogen van het stel: oncontroleerbare misbruikmakers…
Dit kabinet toont zich in deze kwestie rond het PGB waarlijk een kabinet van ‘Dickerdacken onder leiding van een Tom Poes’ zoals Goslinga dat enkele maanden geleden in de Trouw noemde. Geen visie op de ontwikkeling van mens, samenleving, markt en overheid. Een ressentimentele populistische toon die de erfenis van liberalen en christendemocraten volledig heeft uitgewist – op kwieke toon neergezet. Het kabinet wordt gekenmerkt door listig boekhouden en populistisch vertoon van kordate maatregelen – alle gericht tegen de kracht van het individu en zijn verbanden. Oh ja, uitzondering is die verhoging van de maximumsnelheid… maar die gaat vervolgens gepaard met verscherpt toezicht op snelheidsovertreders.
