donderdag 24 mei 2012

Je zal maar een burger zijn. WRR andermaal gevangen in het institutionele perspectief

De WRR heeft recent een nieuw rapport uitgebracht over de omgang tussen burgers en instituties. 'Vertrouwen in burgers'. Het prachtwerk constateert dat het 'droef'gesteld is met die verhouding. Het rapport heeft een flinke omvang en bevat een rijkdom aan materiaal. En pleit er onder andere voor om het perspectief van burgers serieus te nemen. Mooi. Het rapport ademt een positieve geest over die burger. Maar ik krijg toch al lezend het gevoel een rapportage te lezen van een feestcommissie die wanhopig op zoek is naar een feest. Laat ik mijn vooroordeel eens met u delen. Ik kijk eerst eens een paar jaar terug en doe dat vanuit het perspectief van de burger.

In het rapport ‘de verzorginsstaat herwogen’ heeft de WRR in 2005 meen ik, geformuleerd dat het middenveld onder de ‘beschaduwing’ van de overheid als taken heeft: verzekeren, verzorgen, verheffen en verbinden. Die anachronistische woorden koos men destijds opzettelijk en de conclusie was dat de noodzaak om deze taken uit te voeren onverminderd aanwezig zou zijn. Het ‘verheffen en verbinden’ krijgt in het rapport vervolgens een accent: een verwaarloosde taak die in deze nieuwe tijd moet worden opgepakt. Het rapport inspireerde bijvoorbeeld veel corporaties - de wereld die ik goed ken. In 2008 hoorde je er als corporatiebestuurder helemaal bij (onder collega’s) als je jezelf manifesteerde als ‘emancipatiemachine’. Verheffen! Verbinden!
Vanuit het gezichtspunt van de bewoner: het zal je maar overkomen dat je woont in een huurwoning en dat je verhuurder langs komt om je te verheffen en te verbinden. En bovendien werkt aan een zorgzame sfeer in je wijk – waar je juist liever met rust zou willen worden gelaten… Maar die bewoner stond nog heel wat meer te wachten.

Want intussen is de volkshuisvesting in verwarring geraakt. Er kwamen eind 2009 Europese richtlijnen ter bevordering van de marktwerking in de woningmarkt - die intussen stevig in crisis is geraakt. Bewoners met een min of meer gemiddeld inkomen zijn gedefinieerd als probleemgevallen tussen de wal en het schip van markt en corporatiesector. Je bent als bewoner hoe dan ook een risico voor de (financiĆ«le) markten. Ofwel je hebt een onverantwoord hoge hypotheek. Ofwel je woont scheef. Ofwel je woont in een woning die ‘eigenlijk’ aan de markt onttrokken is - want corporatie-wonen is niet normaal. Risicobeperking is het moderne spel geworden. En de moderne volkshuisvester doet daaraan mee. Dat betekent voor de bewoner: lenen lukt niet, corporaties hanteren een lik op stuk beleid voor wanbetalers en voor dat verheffen en verbinden hanteert men een repressief model voor ‘overlastgevend gedrag’ dat reikt tot ‘achter de voordeur’. De bewoners retourneren de institutionele achterdocht met een sterk afnemend consumentenvertrouwen – en een sterk afnemend vertrouwen in ‘de politiek’. Medewerkers krijgen cursussen ‘omgaan met agressie’.

Tot zover een blik vanuit het perspectief van bewoners... En weer verschijnt er een rapport van de WRR met als teneur dat 'we' als instituties van overheid en (wankel) middenveld ons best moeten gaan doen. Kernvraag is 'Hoe kunnen beleidsmakers burgers beter betrekken? 'Wij beleidsmakers' moeten daarvoor niet alleen achter de voordeur gaan kijken, maar ons ook verplaatsen in de hoofden van die eigenaardige diersoort: de burger. Kernwoorden: verbreden, vernieuwen en verwelkomen... brrr... (http://fransdejongiii.blogspot.com/2011/08/participatie-en-wederkerigheid_14.html)

Wat vind ik daarvan als burger? Kan ik iets anders vinden dan: 'ze bedoelen het goed, maar ze doen maar'? Want al die opgewekte complimenten van de WRR ten spijt over mijn burgerlijke betrokkenheid en creativiteit, de harde werkelijkheid is dat de instituties mij steeds meer in de houdgreep nemen. Oh wat kan ik verlangen naar een rapport van de WRR dat radicaal kiest voor een ander perspectief. Dat van de individuele burger - vanuit het perspectief van de starters op markt van wonen en werken bijvoorbeeld, vanuit het perspectief van de bewoner - enfin, een perspectief waarin zichtbaar wordt of de maatschappelijke systemen ons ruimte geven en behulpzaam zijn om ons eigen leven goed te leven. 'Hoe kan ik als burger beleidsmakers inzetten voor mijn leven en dat van mijn gemeenschap?' Het is er tijd voor - het is verdorie geen 1848 meer. En de WRR is de door z'n wetenschappelijke afstandelijkheid bij uitstek de organisatie in Nederland die zich kan ontworstelen aan de blikvernauwing van de institutionele wereld - en dat doet die raad niet!